De ideale warmtepomp lijkt er te zijn

Met tweetraps-warmtepompen uit een gloednieuwe Nederlandse fabriek, worden acht oude portiekflats in Weert en Venray van het gas af gehaald. In één dag, want de opstelling levert hoge-temperatuur-warmte, dus in de woningen hoeft bijna niets te gebeuren. Als nou ook die rotregels en wetjes eens werden aangepast...

Het concept is afkomstig uit de koudetechniek voor bedrijven en industrie, een tak van sport waarin Nederland zijn sporen ruimschoots heeft verdiend. Bij vrieshuizen komt het in twee of meer trappen plaatsen van koelsystemen en compressoren volgens Steven Lobregt van Sparkling Projects veel vaker voor. Zo kunnen er stap voor stap temperatuurverschillen worden overbrugd van meer dan 50 graden Celsius. Dat is zo’n beetje de technische grens voor één installatie, afhankelijk van het gebruikte koudemiddel, de compressiedruk en andere factoren. Bij grotere temperatuurverschillen lopen rendementen snel terug en nemen onderhoudskosten toe.

Oude radiatoren

Omgekeerd kun je dat bij verwarming volgens Lobregt net zo doen. De eerste warmtepomp brengt het water van -10 naar circa 40 graden en de volgende brengt het van 40 naar 80 graden. Met water van dergelijke temperaturen kun je flats met de oude radiatoren verwarmen en beschikken bewoners over voldoende warm tapwater.

Dat is precies wat er nu gebeurt bij acht flats in Weert en Venray die in beheer zijn bij corporatie Wonen Limburg. Daar verzorgen Kemkens, respectievelijk Feenstra de installaties bij de flats. Om de omschakeling zo snel mogelijk te kunnen maken, zijn de hoog-temperatuur collectieve warmtepompen ondergebracht in geluidsisolerende omkasting met de maat van een 20 voets zeecontainer. Die worden met een kraan tegen de kopgevels geplaatst, de leidingen worden doorgekoppeld en klaar-is-Kees.

Dat gaat dus vele malen sneller dan wanneer de warmtepompen in de bestaande technische ruimte van de collectieve cv-ketel moeten worden ingebouwd. De bewuste flats uit de jaren zestig worden verder niet verduurzaamd of geïsoleerd. De meeste hebben in de jaren negentig nog een grote renovatie ondergaan. In de woningen zijn nu alleen inductiekookplaten geïnstalleerd en verder is er eigenlijk niks gebeurd.

Energie-armoede

Op deze manier kunnen de flats volgens Lobregt nog 20 of 25 jaar mee, zonder grote investeringen. “Maar dus ook zonder huurverhogingen. Zo wordt een pijnlijk fenomeen als energie-armoede vermeden, dat in dit soort woonwijken altijd op de loer ligt.”

Bij de start van het project dat een subsidie kreeg van 2,4 miljoen euro van Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO), was gerekend met een terugverdientijd van 15 tot 20 jaar. Maar met de sterk gestegen gasprijzen is dat nu ineens teruggebracht naar 5 tot 10 jaar. Daarmee is het alleen maar aantrekkelijker geworden om flats op deze manier aan te pakken.

Nieuwe fabriek

De warmtepompen worden geproduceerd door Servex, dat daarvoor een speciale nieuwe fabriek bouwde in het Limburgse Panningen. Het vijftig jaar oude familiebedrijf, gespecialiseerd in koudetechniek, ontwierp een compleet eigen warmtepomp met het natuurlijk koudemiddel propaan. Er komen dus geen broeikasgassen vrij aan het eind van de levensduur of bij een lekkage. De techniek met natuurlijke koudemiddelen heeft zichzelf volgens Lobregt al bewezen in de koelinstallaties van onder andere supermarkten. In die sector heeft volgens Lobregt de laatste jaren een grote verduurzamingsslag plaatsgevonden.

Maakindustrie

De eerste warmtepompen voor het project Warmtepompfabriek werden nog met veel handwerk vervaardigd, maar inmiddels vindt de productie vergaand geautomatiseerd plaats. De kwaliteit van het eindproduct stijgt volgens Lobregt ver uit boven de consumentenkwaliteit van lucht-waterwarmtepompen uit het Azië. “Dit is echt het product van hoogwaardige maakindustrie uit Nederland en Europa. Daar moeten we trots op zijn.”

Servex kan de productie opvoeren naar één warmtepomp per dag. Dan kunnen er jaarlijks 200 portiekflats met elk zo’n vijftig woningen van het gas af worden gehaald. Dat klinkt als een enorme hoeveelheid, maar is, in het licht van de energietransitie volgens Lobregt een druppel op de gloeiende plaat. “Want er staan wel tienduizend van dit soort wooncomplexen in Nederland. Er is ruimte voor veel meer warmtepompfabrieken, zoals deze waarmee Servex echt de nek uitsteekt.”

Klimaatkamers te klein

Waar Lobregt zelf met zijn bedrijf Sparkling Projects tegenaan loopt, is dat het lastig is om bijvoorbeeld de efficiency, of COP van het systeem te bepalen. Het Bouwbesluit, normen als de NTA 8800 en de modellen voor bijvoorbeeld een Beng-berekening vragen om aantoonbare gecertificeerde waarden. Maar de testlaboratoria hebben niet de faciliteiten en capaciteit om deze grote systemen te beproeven. Ze passen simpelweg niet in de klimaatkamers. Ook voor de industriële koeltechniek bestaan dat soort testopstellingen niet.

In één dag zijn de flats aardgasvrij.

Over het hele jaar genomen haalt de hoog-temperatuur- warmtepomp volgens Lobregt gemakkelijk een COP waarde van 4 tot 5. Op koude dagen blijft-ie misschien steken op 2 of 2,5. “Maar dat is natuurlijk beter dan afhankelijk blijven van gas, wat je met hybride warmtepompen hebt. “

Rotregels

Het traject naar het verkrijgen van geaccordeerde verklaringen omtrent de prestatie van de warmtepomp is er één van de lange adem. Volgens de letter van het Bouwbesluit zijn de opstellingen bij de flats in Venray en Weert zonder gelijkwaardigheidsverklaring geen warmtepompen, maar gaat het om elektrische verwarming. Daarvoor gelden veel beroerdere energieprestaties, andere regels en subsidietarieven. Lobregt: “We zitten in de woningbouw met enorm veel rotwetjes en rotregeltjes opgescheept die de invoering nodeloos vertragen. Het kost enorm veel moeite om daar steeds weer een oplossing voor te verzinnen en alle betrokkenen te overtuigen hoe slim deze oplossing wel niet is. De techniek is er wel, maar met die rotregels zijn wij als Sparkling Projects nog wel een tijd zoet. “

Project warmtepompfabriek samengevat

Warmtepompen: Servex,
Corporatie: Wonen Limburg (4 flats in Venray 4 in Weert)
Installatiewerk: Feenstra (Venray) en Kemkens (Weert)
Subsidie RVO: 2,4 miljoen euro
Projectmanagement: Sparkling Projects

Bron: Cobouw - artikel 'De ideale warmtepomp lijkt er te zijn, maar die rotregels vertragen de boel'